Wat is een burgerbegroting
Wat is een burgerbegroting? In de definitie zeggen we: een burgerbegroting is een proces van democratische besluitvorming, waarbij burgers zelf beslissen hoe een (deel van een) gemeentelijk of overheidsbudget wordt besteed. Overigens kan dit ook gaan om geld van andere partijen met een publieke functie zoals woningcorporaties, zorgpartijen of lokale energiebedrijven.
Tijdens het opstellen van een burgerbegroting worden belangrijke budgettaire prioriteiten vastgelegd en/of allerhande voorstellen van projecten voor publieke uitgaven besproken. Sommige burgerbegrotingen hebben een adviserend karakter, maar in de meeste Vlaamse en Nederlandse gevallen worden de beslissingen effectief uitgevoerd door de verkozen vertegenwoordigers.
Onderscheidende kenmerken van een burgerbegroting zijn:
- De inhoudelijke keuzes die in het proces gemaakt worden, zijn keuzes die door burgers gemaakt worden. Het heet niet voor niks een burgerbegroting. De agenda, de vraagstukken die opgepakt worden, de thema’s die gekozen worden, de plannen en initiatieven die aangedragen worden, de manier van uitvoering, dit alleswordt beslist door inwoners.
- Het gemeentebestuur is vooraf kaderstellend in het beleidsdomein waarop de burgerbegroting plaatsvindt. Bij voorkeur alle publieke terreinen, maar soms kan er een beperking worden aangegeven
Ook kan de gemeenteraad aangeven of ze tijdens het proces wil meeselecteren in de aangedragen onderwerpen en plannen. Zonder daarmee de keuzevrijheid van burgers te veel te beperken. Bijvoorbeeld door van te voren vast te stellen over welke domeinen een burgerbegroting mag gaan of doordat ze onderwerpen beoordeelt op haalbaarheid.
En uiteindelijk ligt het formele budgetrecht bij de raad. Zij zal de uitkomsten van de burgerbegroting moeten vaststellen. In Nederland en Vlaanderen neemt het gemeentebestuur in de regel de uitkomsten van de burgerbegroting over.
- Een burgerbegroting is een proces van cocreatie. Daarbij zijn inwoners de bepalende partij. Inwoners doen dat idealiter op basis van een onderling deliberatief proces.
En inwoners doen mee vanuit directe vertegenwoordiging, dus niet namens een groep of organisatie, maar als burger van een buurt of stad.
- Er moet sprake zijn van openbare maatschappelijke verantwoording ten aanzien van de resultaten. Bv door een krantje, een wijktentoonstelling of een open wijkwandeling langs uitgevoerde projecten
- Een burgerbegroting draait om keuzes met concreet geld. Dat veronderstelt duidelijkheid over de manier waarop inwoners toegang hebben tot publieke budgetten (in sommige gemeenten mogen burgers bestaand geld wat in de wijk wordt geinvesteerd herverdelen). En duidelijkheid over budgetomvang en benoeming beleidsdomeinen voor de burgerbegroting
- Een gemeente moet zich willen verbinden met het proces van een burgerbegroting. Zowel bij de voorbereiding, de uitvoering van de stappen in het proces, het als finaliteit vaststellen van de eindkeuzes van burgers en bij het organiseren van de uitvoering.
Het gaat namelijk om een gezamenlijk proces waarin gemeente en inwoners hun samenwerking herdefinieren.
Een burgerbegroting heeft op drie fronten effecten:
- Versterking lokale democratie. Met name is er sprake van een groei van vertrouwen in de wederzijdse relatie inwoners-gemeente. En onderzoeken tonen aan dat het de tevredenheid met het functioneren van de democratie bevorderd,
- In de lokale gemeenschap (straat, wijk, dorp). Meer verbanden van actieve inwoners, maatschappelijke organisatie en marktpartijen en meer eigenaarschap bij inwoners tav de ontwikkelingen in hun wijk/dorp,
- Leidt tot burgerschapsvorming. Mensen leren door sociaal leren: discussieren, naar anderen luisteren, inleven en uitdragen van standpunten. Het is een democratische school.